نماهای سنگ طبیعی در ساختمان

مقوله ی نما؛ در بررسی عمومی آن ماهیتی نمادین؛ زیبایی شناختی و فرهنگی دارد.اما از دید مهندسی و عملکردی، به عنوان؛ پوشش و لایه ای بیرونی از ساختمان که نقش حفاظتی، کارکردی و پوشش دهنده ی پیکره ی بنا در برابر عوامل بیرونی و محیطی دارد، در نظر گرفته می شود. امروزه صنعت ساختمان در مقیاس گسترده ای از پوشش سنگ طبیعی به عنوان مصالحی چند بعدی و همه کاره،بادوام و با استحکام مناسب و راه حلی که می تواند خصوصیات زیبا شناختی و فنی خوبی را به همراه داشته باشد، بهره می برد.از زاویه ی نگرش آماری، ایران پس از کشورهای چین و هند، سومین تولید کننده ی سنگ خام در جهان است که حجم عمده ی این تولید در داخل کشور و در صنعت ساختمان مصرف می شود. با این وجود، پدیده های؛ استهلاک، فرسایش و از شکل افتادگی مصالح نما از جمله سنگ به عنوان بخش قابل توجهی از ایرادهای این بخش، یکی از چالش های اساسی در طراحی و احداث ساختمان های شهری است.که نمایان شدن این اشکال نه تنها باعث افت بصری و سیمای شهری بنا می گردد بلکه باعث اختلال در کارایی فیزیکی و عملکردی  ساختمان گردیده و کاهش عمر ساختمان را در پی خواهد داشت. با شناخت عوامل تاثیر گذار و استفاده از راه کارهای مناسب، می توان فرآیند استهلاک ساختمان را کنترل نموده، به حداقل رسانده . عمر مفید ساختمان را افزایش داد این مساله به منزله ی صرفه جویی ئر هزینه ها و سرمایه گذاری برای احداث ساختمان و نیز  صیانت از هزینه کرد سزمایه ی ملی ا

ست.

این پژوهش در پی آن است که با بررسی تجارب داخلی و تحقیقات بین المللی، به آسیب شناسی نمای سنگ طبیعی پرداخته و با شناخت عوامل موثر در این آسیب ها، به راه کاری مفید جهت کاهش آسیب پذیری این گروه از مصالح ارزشمند بومی دست یابد.

انجام هر فعالیت ساختمانی صرف نظر از نوع ساختمان و مالکیت آن، نیاز به سرمایه ی اولیه، مصالح و نیروی انسانی دارد و از آن جایی که تامین این عوامل با صرف سرمایه های ملی انجام می گیرد، لذا کاملا منطقی به نظر می رسد.که این فعالیت باید با تعاریف اساسی اقتصادی هم ردیف دیگر پدیدها از این دست مطابقت داشته باشد. اصول اقتصادی بیانگر آن است که اجرای یک پروژه زمانی توجیه پذیر است که دارای بازده کافی و زمان استهلاک مناسب با منابع مورد استفاده و هزینه مصرفی باشد.

بدو شک بین کارآی فیزیکی یک ساختمان (که در برگیرنده ی مجموعه ی مقوله های مربوط به پوسته، اسکلت و اجزای تشکیل دهنده ی آن است.) و کارآیی و عملکرد و فضایی آن (که به تطبیق شکل و ابعاد با عملکرد مورد انتظار مربوط است.)باید هماهنگی و تطابق زمانی و منطقی موجود باشد.به همان نسبت که انسجام ارتباطات و فضاهای یک بنا باید قوی و کارآ باشد و تا تاریخ انقضای عمر مورد انتظار دوام بیاورد، لازم است تا عوامل جسمی و کالبدی ساختمان هم بتواند تا زمان مورد نظر به پایداری خود ادامه دهد.در چنین صورتی سرمایه ی مصرف شده از بازده کافی برخوردار خواهد بود.

تحقیقات انجام شده در مدت زمان دو_سه دهه ی گذشته نشان می دهد، که؛ پوشش خارجی بسیاری از ساختمان ها، پس از گذشت زمان بین 10تا 15 سال، کم کم نشان هایی از زوال جدی را از خود بروز داده اند.در حالی که انتطارت می رفت این اجزای خارجی پیزی در حدود 50 سال یا حتی بیشتر دوام بیاورند.این مشکل را می توان به عوامل متعدد و متفاوتی نسبت داد که به طور مستقیم و غیر مستقیم به خواص مصالح، عملکرد آن ها، جزوئیات اجرای، عملیات ساخت، تزئینات و…مربوط هستند.برای حل کامل مساله باید تحقیقات زیادی در زمینه های مختلف، از جمله؛ دوام مصالح، کارکرد دراز مدت سیستم های سازه ای، رویه های طراحی و ساخت،شرایط ناشی از نوع اشتغال، محیط درونی . بیرونی و شیوه های تعمیذ و نگداری انجام شود.

برای تخریب یا زوال زود هنگام، دلایل متعدد و گوناگونی وجود دارد.سیستم های نما ومصالح جدیدی ابداع شده یا سیستم ها و مصالح موجود به نحوی اصلاح شده است که قابلیت انطباق بهتر با شرایط مختلف را پیدا کرده اند. اما بر اساس برآوردهای انجام شده از میان ساختمان هایی که در طول 20 سال گذشته ساخته شده اند، تنها تعداد معدودی می توانند بدون بازسازی اساسی حداقل 50 سال دوام بیاورند.بنابراین باید در جهت تعیین علل این نوع ازخرابی ها و مقدار آن ها کوشید.و مهندسان و مالکان را به یافتن راه حل های مناسب تشویق کرد تا از طریق افزایش عمر پوشش ساختمان، سزمایه ی صرف شده برای احداث آن را حفظ کنند.

سنگ؛ جز اولین موادی است که بشر پس از سکونت در غارهای طبیعی از آن به عنوان مصالح ساختمانی در ساخت سرپناه خود استفاده کرد.در واقع طبیعت(کتاب درسی نیاگان ما)؛لااقل سطحی از زیبایی و هماهنگی را به آن ها آموخته بود که از آن به خوبی در ساخت محل زندگی خود استفاده میکردند.تا اوایل قرن بیستم، در بسیاری ازکشورها، از سنگ به عنوان ماده ی اصلی برای ساخت بناهای شهری استفاده می کردند.ایران به عنوان سومین دارنده ی ذخایر سنگ خام جهان، قریب به 84 درصد تولید خود، یعنی چیزی معادل؛ 80 میلیون متر مربع را صرف مصارف داخلی می نمایند.بنابراین فرآیند آسیب شناسی این نوع از مصالح گامی در جهت افزایش بازده مناسب بری سرمایه ی ملی است.

مشخصه های سنگ ساختمانی

صرف نظر از بناهای سنگی دوران کهن، هم چون؛ تخت جمشید که به صورت  موردی ساخته شده اند، آجر به عنوان نوع مصالح غالب و نمای آجری، نمایی مرسوم در معماری ایران محسوب می شده است.اما با ورود مصالح جدید در دوره ی پهلوی اول به این بخش، استفاده از سنگ در نمای ساختمان ها رواج پیدا کرد که از آن جمله؛ می توان به ساختمان وزارت امور خارجه (شهربازی سابق)،بانک ملی و ساختمان راه آهن اشاره کرد. سنگ مورد استفاده در نمای این ساختمان ها ازمعدن بی بی شهر بانو استخراج شده است.مطالعات آسیب شناسی بر روی این بناها نشان داده است که سنگ این معدن به علت داشتن لایه های رسی و سیلیسی و تخلخل زیاد و همچنین ناهمگونی بافتی از درجه ی کیفیت پایینی برخوردار بوده و استفاده از آن در بناهای تهران به دلیل نبود معدن دیگر در نزدیکی های تهران بوده است.امروزه با توجه به فراوانی تنوع سنگ های موجود در بازارمصرف، در نظر گرفتن کیفیت، یکی از مولفه های مهم در انتخاب آن به عنوان مصالح نما است.عوامل موثر بر کیفیت سنگ های ساختمانی را می توان به دو دسته تقسیم کرد؛ نخست، عواملی که مربوط به بحث کیفیتی ذاتی سنگ است، مانند؛ مقاومت، نارسانایی، تخلخل، وزن مخصوص و سختی و دسته دیگر؛ عواملی هستند که کیفیت سنگ های ساختمانی را پس از اجرای آن تحت تاثیر قرار می دهند. مانند؛ خشک کردن، هوازدگی و شوره زدگی.البته ذکر این نکته ضروری است،که؛اگر در مرحله ی انتخاب، به ویژگی های دسته ی اول توجه شود، کنترل میزان تاثیر عوامل دسته ی دوم آسان تر می نماید.